Rối loạn lipid máu

1. Lipid máu là gì?

- Lipid máu hay còn gọi là Mỡ máu là một thành phần quan trọng trong cơ thể. Trong thực tế, mỡ máu bao gồm nhiều thành phần khác nhau, trong đó quan trọng nhất là cholesterol.
- Các bạn đừng nghĩ là cholesterol là xấu, bởi nó là một chất quan trọng có mặt ở nhiều cơ quan, bộ phận cơ thể cũng như trong các hormon của cơ
thể, giúp cho cơ thể phát triển và hoạt động bình thường khỏe mạnh. Vấn đề đặt ra là sự rối loạn của giữa các loại cholesterol dẫn đến bệnh lí mà đặc trưng là xơ vữa động mạch.
- Có hai loại cholesterol chính là loại “tốt” và loại “xấu”. Chúng ta cần hiểu rõ sự khác nhau giữa hai loại này và hiểu biết về nồng độ của chúng trong máu của bạn như thế nào là tối ưu. Nếu loại xấu tăng nhiều quá hoặc mất cân đối giữa hai loại là nguy cơ gây ra các bệnh tim mạch như : nhồi máu cơ tim, tai biến mạch não...
- Trong xét nghiệm về  Mỡ máu thường quan tâm đến 4 thành phần: cholesterol, triglyceride, HDL-C, LDL-C

2. Rối loạn lipid máu là gì?

Rối loạn lipid máu hay còn gọi là rối loạn mỡ máu là sự mất cân bằng các thành phần Mỡ máu trên. Người bệnh có những bất thường về các chỉ số sau:

• Tăng Cholesterol toàn phần
• Tăng LDL – Cholesterol
• Tăng Triglyceride
• Giảm HDL – Cholesterol

3. Nguyên nhân Rối loạn mỡ máu

• Nguyên phát: Những rối loạn do yếu tố di truyền làm suy giảm hoạt tính LDL Receptor (thụ thể LDL), suy giảm lipoprotein lipaste.
• Thứ phát: Do chế độ ăn uống, chế độ sinh hoạt, công việc căng thẳng, do sử dụng thuốc và biến chứng của một số bệnh,… Đặc biệt từ sau tuổi 30, chức năng của các tế bào nói chung bị suy giảm, chuyển hóa cơ bản giảm làm tăng nguy cơ Rối loạn mỡ máu.

4. Đối tượng có nguy cơ cao bị Rối loạn mỡ máu

• Nam / nữ trung niên từ 30 tuổi trở lên
• Người bị hội chứng chuyển hóa: Thừa cân, Béo phì, Tiểu đường, Tăng huyết áp, hội chứng Thận hư, Suy tuyến giáp, bệnh Gan mãn...
• Người  ăn nhiều tinh bột, đường, chất béo, thức ăn nhanh, đồ ăn chiên, nướng
• Người ít vận động, hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia
• Phụ nữ mãn kinh

5. Chẩn đoán Rối loạn mỡ máu

Các dấu hiệu nhận biết: Rối loạn mỡ máu diễn tiến âm thầm, ít có triệu chứng.  Tuy nhiên trong một vài trường hợp khi Rối loạn mỡ máu tăng nặng gây xơ vữa và có biến chứng về Tim mạch, bệnh nhân sẽ có những dấu hiệu sớm như sau:

• Đau thắt ngực hoặc cảm giác khó chịu vùng ngực: cảm giác như bị đè nặng, bóp nghẹt, đầy tức hoặc đau …. Kéo dài từ vài phút đến vài chục phút. Cơn đau thường xuất hiện khi gắng sức và giảm khi nghỉ.
• Cảm giác khó chịu ở những vị trí khác: có thể đau hoặc tức lan ra 1 hay 2 bên cánh tay, hướng ra sau lưng, lên cổ, hàm, thậm chí ở vùng dạ dày.
• Khó thở, có thể kèm với tức ngực
• Các dấu hiệu khác: vã mồ hôi, buồn nôn, đau đầu, chóng mặt thoáng qua, hay tê bì chân tay,…
• Một số trường hợp đau không điển hình hoặc không đau: có thể gặp như mệt lả, khó thở, buồn nôn, nôn, đau lan ra sau lưng hay nguyên hàm,…

Tầm soát – xét nghiệm

• Những người nằm trong đối tượng có nguy cơ cao bị Rối loạn mỡ máu nên làm xét nghiệm 6 tháng một lần, người bình thường nên làm xét nghiệm 1 năm một lần với các chỉ số: Cholesterol toàn phần, Triglyceride, LDL-C và HDL- C.
• Nên làm xét nghiệm khi đói (cách bữa ăn trước ít nhất 12 giờ, bao bồm cả đồ uống có năng lượng).

6. Hậu quả của Rối loạn mỡ máu:

Hậu quả trực tiếp của rối loạn mỡ máu là biến chứng mạch máu gây ra Xơ vữa động mạch dẫn đến nhiều bệnh nguy hiểm. Ngoài ra, Rối loạn mỡ máu còn liên quan nhiều đến Rối loạn chuyển hóa khác.

Tăng huyết áp:

• Rối loạn mỡ máu gây nên các mảng xơ vữa khiến lòng mạch hẹp lại, thành mạch kém đàn hồi làm tăng sức đề kháng lên lòng mạch máu. Để cung cấp đầy đủ nhu cầu máu, cơ thể có những đáp ứng như tăng nhịp tim,… dẫn đến Tăng huyết áp. Bên cạnh đó, Rối loạn mỡ máu còn làm tăng độ nhớt của máu. Đây cũng là một yếu tố góp phần làm Tăng huyết áp.
• Tăng huyết áp dễ dẫn đến các bệnh lý Tim mạch nguy hiểm, Suy thận, tổn thương Động mạch mắt gây mù lòa, Tai biến mạch máu não,…

Tim mạch: Thiếu máu cơ tim, Nhồi máu cơ tim

• Thừa Cholesterol trong máu là nguyên nhân chủ yếu của quá trình xơ vữa và dần làm hẹp các động mạch cung cấp máu cho tim. Đặc biệt, khi cả Cholesterol và Triglyceride cùng tăng cao, nguy cơ này cao hơn gấp nhiều lần và thúc đẩy nhanh hơn quá trình xơ vữa động mạch , dẫn đến Thiếu máu cơ tim, nguy hiểm hơn là Nhồi máu cơ tim.

Thiếu máu não, Tai biến mạch máu não (đột quỵ)

• Rối loạn mỡ máu, đặc biệt ở người tăng Cholesterol, khiến cho tinh thể Cholesterol dễ lắng đọng trong thành mạch, hình thành mảng xơ vữa. Các mảng xơ vữa di chuyển từ nơi khác đến hoặc hình thành ngay tại mạch máu não sẽ làm hẹp lòng mạch, dẫn đến giảm lưu lượng tuần hoàn và gây Thiếu máu não. Ở giai đoạn nặng hơn, dòng máu lên não có thể bị tắc nghẽn hoàn toàn và gây ra Đột quỵ não (Nhồi máu não).

Gan nhiễm mỡ

• Gan nhiễm mỡ là khi có sự tích luỹ của chất béo trong gan vượt quá 5% trọng lượng của gan. Gan nhiễm mỡ làm suy giảm Chức năng gan, Xơ gan, Ung thư gan (khi kèm Viêm gan).

Sỏi mật

• Khi lượng Cholesterol trong cơ thể gia tăng, nồng độ của chúng trong mật cao, nồng độ muối mật thấp, cùng với sự ứ đọng dịch mật, Cholesterol sẽ bị kết tủa trong dịch mật hình thành Sỏi mật. Sỏi mật có thể làm Viêm túi mật, nguy cơ tắc ống dẫn mật, gây đau bụng, buồn nôn, sốt, vàng da...

Tiểu đường

• Rối loạn mỡ máu làm tăng các chất béo tự do trong máu, làm chết hoặc rối loạn chức năng tế bào tụy, dẫn đến suy giảm bài tiết insulin, gây tăng đường huyết. Rối loạn mỡ máu kéo theo rối loạn chuyển hóa đường, đồng thời bệnh Tiểu đường lâu dần cũng sẽ gây ra Rối loạn mỡ máu.

Béo phì

• Bệnh béo phì làm tăng nồng độ Triglyceride và LDL Cholesterol, làm giảm nồng độ HDL cholesterol trong máu. Khoảng 90% bệnh nhân Béo phì, béo bụng gặp Rối loạn mỡ máu. Đây chính là một trong những yếu tố quan trọng hình thành và phát triển bệnh Xơ vữa động mạch. Do đó, việc phát hiện sớm rối loạn mỡ máu ở bệnh nhân Béo phì có thể giúp cải thiện và dự phòng sớm những hậu quả do béo bụng gây ra.

7. Phòng và kiểm soát Mỡ máu

Rối loạn mỡ máu là nguyên nhân hàng đầu gây nên nhiều bệnh lý nguy hiểm trong cuộc sống hiện đại.

Rối loạn mỡ máu là nguyên nhân chính dẫn đến Xơ vữa động mạch, Tăng huyết áp, Thiếu máu - Nhồi máu cơ tim…. làm suy giảm nghiêm trọng sức khỏe, khả năng lao động, thậm chí dẫn đến tử vong.

Để phòng ngừa và cải thiện rối loạn mỡ máu cần tuân thủ các vấn đề sau:

Chế độ vận động:

• Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày, đều đặn các ngày trong tuần, tập đủ mạnh, vừa đủ ra mồ hôi (có thể cần tư vấn của các chuyên gia nếu có bệnh lý Tim mạch, Xương khớp….

Chế độ ăn hợp lý

• Cân bằng năng lượng ăn vào trong ngày cho người Thừa cân, Béo phì gặp Rối loạn mỡ máu
• Giảm lượng chất béo < 25%
• Giảm lượng Cholesterol< 200 mg / ngày
• Nên dùng dầu thực vật thay cho mỡ. Hạn chế thức ăn chứa nhiều acid béo no như mỡ, bơ và nhiều cholesterol (óc, phủ tạng động vật, lòng đỏ trứng,…)
• Sử dụng ngũ cốc, chất xơ chủ yếu trong rau quả, gạo,..

Hạn chế thói quen có hại:

• Thuốc lá, bia rượu, các chất kích thích khác.
• Tránh căng thẳng thần kinh (stress)

Sử dụng thuốc

• Giải quyết Rối loạn mỡ máu bao gồm các nhóm thuốc như: hạn chế hấp thu Cholesterol, tăng hoạt động men Lipoprotein Lipase, ức chế tổng hợp Cholesterol,… Tuy nhiên, các loại thuốc này thường gây ra các tác dụng phụ, như Suy tế bào gan, Viêm cơ (Tiêu cơ), Tiêu chảy, Đau đầu, Suy giảm sinh lý, mệt mõi, thiếu năng lượng,….

Sử dụng các hoạt chất sinh học thiên nhiên

Khuynh hướng dự phòng và hỗ trợ cải thiện hiện nay là kết hợp sử dụng các hoạt chất sinh học thiên nhiên được chứng minh lâm sàng về tác dụng điều hòa Cholesterol và ổn định các thành phần Mỡ máu. Đây được coi là phương pháp mang tính hiệu quả bền vững và an toàn khi sử dụng.